Christoffel Puhlmann

Gepubliceerd 08-04-1992

 Beeld van Christoffel Pullmann

De foto heeft al in februari in de krant gestaan en  nu pas komen we met nadere informatie. Wat we aankondigden als een makkelijke foto was misschien toch niet zo makkelijk – of juist te makkelijk? Hoe het zij, reacties zijn er nauwelijks geweest en wat we u nu gaan vertellen komt vooral uit eigen nieuwsgaring.
Het wat duistere geval, binnen de afzetting met witte paaltjes met kettingen was het monument zoals dat anderhalve eeuw heeft gestaan ter nagedachtenis van Cristoffel Pullmann. En deze Pullmann was een Duitse grenadier die in 1787, met zo’n negentig lotgenoten het (prinselijk) paleis Soestdijk tegen de patriotten moest beschermen. In de avond van de 27 juli was hij als schildwacht opgesteld bij de brug over de Praamgracht, vlak bij het voormalige hotel Trier, wat nu dus Soests grondgebied is. Toen hij zich opeens geconfronteerd zag met een grote groep patriottische soldaten, weigerde hij zijn wapens af te geven, loste het alarmschot dat de aanval uiteindelijk zou doen mislukken en werd daarop ter plekke doodgeschoten. Een wat uitgebreider verhaal over deze gebeurtenissen treft u  hieronder aan in het artikel ‘Ich bin ein ehrlicher Kerl’.
Het ongewoon loyale gedrag van Pullmann moet grote indruk hebben gemaakt, want al gauw stond er ter plekke dat monument dat u op de foto te zien kreeg. De tekst erbij luidde: Christoffel Pullmann Grenadier van de Lijf Compagnie in het regiment infanterie van den prins van Hessen-Darmstadt, oud 28 jaren verkiezende liever het leven te verliezen dan zijn wapens over te geven in den nacht van 27 juli 1787”. Het monument overleefde de Franse tijd, werd redelijk onderhouden tot het in 1937, anderhalve eeuw na dato, vervangen werd door een wat eigentijdsere constructie, het beeld van een grenadier in actie, schepping van de beeldhouwer I.A. van Beeck Calcoen, betaald door de Koninklijke Nederlandse Vereniging Ons Leger en onthuld door prinses Juliana op 27 juli 1937. Dat nieuwe monument met dezelfde tekst als de oude, maar dat zou niet zo blijven: met de verbreding van de Amsterdamsestraatweg, verhuisde het naar de overkant van de weg, waar het nu nog staat. Pullmann, met zijn rug naar het paleis uitkijkend over de Praamgracht, maar wel in verkeerde richting want voor hem kwam de vijand uit het zuidwesten, vanuit Utrecht.

‘’ Ich bin ein ehrlichter Kerl”

Eind achttiende eeuw. Het geweld van de Franse revolutie had ook de wat slaperige Nederlanden niet onberoerd gelaten. Velen – vooral in het westen van het land – wilden een eind maken aan het bewind van de Oranjes. Grote delen van het land waren al in handen van de patriotten ( een menggroep van laten we zeggen democraten en van aristocraten die het met deze Oranjes toevallig niet zagen zitten).
Utrecht was patriottisch maar Amersfoort was het hoofdkwartier van de prinselijke strijdmacht. De Oranje-gezinden kregen steun vanuit Duitsland, vooral doordat de vrouw van Willem V, Wilhelmina van Pruisen, hulp had gevraagd aan haar broer, de koning van Pruisen. Paleis Soestdijk, lustoord van de Oranjes, werd verdedigd door een Duits detachement van zo’n  negentig man.
In deze ‘setting’ gebeurde het dat in Utrecht werd besloten een strijdmacht te sturen naar paleis Soestdijk, symbool van Oranje-macht, en van strategische waarde op de route van Amsterdam naar het oosten. Het is ook niet uitgesloten dat het om een ordinaire rooftocht ging – waarom hadden de patriotten anders acht lege wagens bij zich?. Het waren wel vijfhonderd militairen die op 27 juli 1787, zo onopvallend mogelijk, Utrecht verlieten om via een omweg over Maartensdijk naar Soestdijk te gaan – men was duidelijk bang voor verraad. Dat kwam echter toch: een tamboer uit Utrecht maakte zich los uit de patriottengroep, snelde naar Soestdijk en zorgde ervoor dat de verdediging daar op haar hoede was.
Het hele verhaal blijkt doorspekt met menselijke trekjes. Zo had de verdediging de aanval vóór donker verwacht – en misschien was die ook wel zo beraamd, maar de Utrechters waren het spoor kwijt geraakt, hadden einden omgelopen en kwamen dus pas lang na donker op het laatste stuk naar Soestdijk. Op het paleis sliep iedereen toen al, maar er waren langs de Biltseweg wel drie schildwachten uitgezet om alarm te slaan.
De eerste schildwacht, aan de burg iets voorbij het Veenhuis ( waar vroeger de tol stond) was bij het zien van de massa naderende soldaten meteen onder de brug gekropen, die daar over de Praamgracht ging, en werd niet opgemerkt. De patriotten stuitten vervolgens op de tweede schildwacht, die hen aanriep, maar misleid werd door hun antwoord dat ze ‘deserteurs’; waren, versterking voor de prinsgezinde legermacht. Toen hij ze liet naderen werd hij vastgepakt en ontwapend. Zo konden de patriotten onopgemerkt vlak bij het paleis komen, waar tenslotte Pullmann hun de weg versperde. Onder bedreiging dat hij zou worden neergeschoten als hij zich niet overgaf, riep Pullmann: “Ich bin ein ehrlicher Kerl”./ Hij loste het alarmschot en werd, toen hij probeerde naar het paleis te vluchten, doodgeschoten .
Daarop snelden de patriotten naar het paleis, in de hoop dat men daar niet zo snel klaar zou zijn voor de verdediging. Dat pakte anders uit: ze werden met hevig geweervuur ontvangen, zozeer dat de hele groep zich terugtrok. Een tweede aanval verliep even ongelukkig en uiteindelijk verlieten de patriotten in alle richtingen het strijdperk. Degenen die richten Utrecht vluchtten, namen  de acht wagens mee – niet geladen met de kostbare bezittingen van de Oranjes maar met doden en gewonden. Pullmann werd postuum  beloond met een jaar gage aan zijn weduwe.
Waarschijnlijk is daar nooit iets van terechtgekomen, want navraag in zijn geboorteplaats heeft wel gegevens over hem opgeleverd, maar niets over zijn dood: kennelijk is dat bericht daar nooit aangekomen(Voor dit verhaaltjes is onder meer geput uit het boek: ‘Uit de geschiedenis van Baarn ‘,  van de heer T.Pluim)

---

Heeft u aanvullende informatie bij dit artikel, gelieve contact met ons op te nemen

Verdwenen Soest is mede mogelijk gemaakt door