Ongelijke strijd kleine zelfstandige

Gepubliceerd 03-10-2007

Vandaag in Hervonden Soest een foto van een kruidenierswinkeltje uit de eerste helft van de vorige eeuw. In iedere straat van Soest waren toen wel winkeltjes gevestigd. Net even na de oorlog telde Soest 23000 inwoners en naast bakkers, slagers en melkboeren en groetenmannen waren er 45 kruidenierswinkeltjes.

De foto is het winkeltje van Henk de Jong in de bocht aan de Blieklaan. Henks vader Martinus de Jong was de eerste kruidenier op Den Blieklaan, het huisje waar ze toen woonde stond eigenlijk op het einde van de Klein Engendaalweg die uitkomt in Den Blieklaan. 
De kerk heeft nog een rol gespeeld dat er ooit een kruidenierswinkel aan de Blieklaan is gekomen. De pastoor vroeg de beminde gelovigen vanaf de kansel militairen .die in mobilisatie tijdens de Eerste Wereldoorlog in Soest gelegerd waren ,eens thuis uit te nodigen voor een kopje koffie. Zo kwam soldaat Martinus de Jong, geboren in Alkemade, in het gezin de Ruygt terecht. Hij kwam zag en overwon of misschien eerder hij werd overwonnen door dochter Petronella. 

Veertien kinderen
Nel was een vrolijke meid en zij en Martinus de Jong werden smoor verliefd en al gauw bleek dat zij echt voor elkaar waren bestemd. Zij trouwden en in de crisisjaren en tussen eerste en tweede wereldoorlog werden in huize M. de Jong 14 kinderen geboren. 7 jongens en 7 meisjes. Kennelijk een gezellig gezin.In het familiealbum komen we nog een stukje van een gedicht over die tijd tegen
.’Onze Nel en haar soldaat. Begonnen een winkeltje op de hoek.Verkochten Pinda’s ,koek en snoep.Ieder jaar een kind erbij. Maar zij leefden vrij en blij.’

Het verhaal gaat dat moeder Petronella naast het krijgen van kinderen zomaar vanuit een kamertje een kleine sortering levensmiddelen is gaan verkopen en met succes.Toen dit uitgroeide tot een echte broodwinning bouwde ze in de bocht een nieuw huis met winkel.
Tot de jaren vijftig was iedere kruidenierswinkel nog een bedieningswinkel. De kruidenier kocht bij de grossier de artikelen in grootverpakking . Suiker werd gekocht in balen van 50 kg en netje in zakjes van 1 kg afgewogen voor de klant. Als kruidenier woog de door de klant gewenste hoeveelheden af en reikte alles over de toonbank aan. Contante betaling had de voorkeur maar er werd ook veel op de pof gekocht en opgeschreven in het winkelboek. Aan de weegschaal heeft de kruidenier zijn wat geringschattende negatieve imago te danken als “krentenwegers” en “ kruideniersmentaliteit”. Door de lage winsmarge kon de doorsnee kruidenier zich niet permitteren de klant enig overwicht te gunnen. Het kruideniers bestaan was geen vetpot.

Dansen
Henk de Jong of voluit Hendrikus Jacobus De Jong geboren 12 februari 1923 was het 5de kind in de familie. Henk heeft ,toen hij met Jansje van Wegen trouwde ,de zaak van vader overgnomen, vertelt zijn vrouw. Als jongen ging hij vaak met vrienden op de fiets naar Hooglanderveen dansen bij Janus van Schalkwijk. Ook Jansje en haar zussen waren daar vaak op de dansvloer. Daar ontmoette Henk Jansje, dochter van een kruidenier uit het Soesterkwartier. Ze kwam uit een gezin van 9 meisjes en 2 jongens. Jansje vond Henk een harstikke leuke vent vertelt ze nog opgewonden. Hij zag er goed uit en kon goed dansen. Hij vroeg me steeds. Onder het walsen hoorde ik van Henk dat hij de zaak van zijn vader zou overnemen en ik dacht wel o jee krijgen we dat ook nog. Ik hielp thuis nooit in de winkel. Voor ons huwelijk heb ik eerst een jaar in de winkel van mijn schoonouders aan den Blieklaan geholpen. We trouwden 12 oktober 1955. Henk was dagelijks druk met boekjes ophalen en later de boodschappen rondbrengen en ik maakte de boodschappen klaar en paste op de winkel. We kregen vier kinderen, Carla, Mieke,Nelleke en zoon Mark” 
Thuis in Amersfoort waren we bij de VIVO aangesloten, de winkel aan Den Blieklaan was een TIP-winkel wat stond voor Tot Ieders Profijt. Bijkomend voordeel was dat zo’n organisatie ook zorgt voor reclamefolders en de bekende TIPzegels.

Zelfbediening
Al vrij gauw na de oorlog kwam vanuit Amerika het begrip zelfbediening overwaaien. In Nijmegen werd in 1948 de eerste zelfbedieningswinkel geopend. Een niewe formule waarbij de lange toonbank met weegschaal verdween uit de winkel. Alle artikelen werden voorverpakt en voorzien van een prijs en op stellingen en gondola’s gerangschikt. Bij de ingang kon de klant een mandje nemen en zelf de gewenst boodschappen pakken.Bij de uitgang van de winkel stond de onverbiddelijke kassa waar contant betaald diende te worden.De fabrikanten en grossiers leverden steeds meer klein verpakkingen.

Slager Zoetelief is in Soest de eerste geweest die een zelfbedieningwinkel opende op Nieuwerhoek. De formule zelfbediening bleek een succes.De klanten stelde het op prijs zelf de boodschappen te pakken en een keuze te maken.
De Jong bleef vanachter de toonbank verkopen. Toen Albert Heijn in Smitshof een super opende zag Henk de Jong zijn omzet dalen. Hij verbreedde zijn assortiment artikelen nog wel met brood en een hoekje verse groenten maar toch. Niet alleen bij de Jong kwam de klad erin maar ook slagers, bakkers, melkboeren en de groentenman legde langzaam maar zeker het loodje in de strijd tegen de Groot Winkelbedrijf. Branchevervaging en zelfbediening vierde hoogtij. Alleen op een A-lokatie was in de eerste levensbehoefte nog een boterham te verdienen.De meeste solaire winkels in de straat verdwenen .
Zo ging het ook met het kruidenierswinkeltje van Henk de Jong. Alles kwam nog in een stroomversnelling doordat Henk de Jong ernstig ziek werd. Henk is maar 57 jaar geworden, hij overleed in 1980. Mevrouw de Jong zette op aanraden van de boekhouder de winkel nog een halfjaar voort. Langzaam afbouwen was het advies. Toen kon zij van een saneringsregeling gebruikmaken en de zaak definitief sluiten.

---

Heeft u aanvullende informatie bij dit artikel, gelieve contact met ons op te nemen

Verdwenen Soest is mede mogelijk gemaakt door