De Dorpstimmerman

Gepubliceerd 25-07-2007

Een actuele vraag in de dagbladen van de laatste maand is ‘Komt de ambachtschool terug?’Volgend jaar beginnen zo’n vijftien vmbo-scholen met een experimetele techniekopleiding en aan het eind van de opleiding zijn de gediplomeerden verzekerd van een baan. In de nieuwe opleiding gaan jongeren zo snel mogelijk aan de slag in een bedrijf. Daar worden ze door vakmensen aan de hand genomen.Na vier jaar krijgen ze de titel ‘technisch gezel’ en na nog eens twee jaar ‘technisch meester’.Een vak leren bij de baas. We hebben vandaag een foto van een timmermans werkplaats van weleer. De foto is begin van de vorige eeuw gemaakt, we zien de vakmensen bezig en op de achtergrond ook een beginneling, een krullenjongen.
Engelbert Heupers, kenner en schrijver van veel Soester historie beschreef in het boekje Oude Ambachten ook het leven en werk van de Timmerman.
Elk dorp had vroeger een of meer timmerlieden, onmisbare vakmensen. Een speciale opleiding voor timmerlieden bestond niet. Als jongmaatje of krullenjongen leerde men het vak grondig bij een timmerbaas., die doorkneed en bedreven in zijn vak was, dat hij op dezelfde beproefde manier had geleerd. De meeste onder hen hadden een grote vakkennis en bekwaamheid, die louter op ervaring berustte. Naast het gereedschap waren oog en hand hen behulpzaam en hadden zij in de praktijk een grote dosis kennis en inzicht gekregen in afmetingen en vormen.. Vaak waren het dorpsarchitecten met een aangeboren gevoel voor afmetingen. Eenvoud en schoonheid weerspiegelden zich in het werk, dat hun handen maakten. Oude boerderijen, huizen, schuren, kasten en andere gebruiksvoorwerpen zijn nu nog de stille getuigen van hun kunne.

Schietlood
Alle werkzaamheden geschiedde met de hand. Van machines werd heel vroeger nog niet of nauwelijks gebruik gemaakt. Pas na 1870 kwam de grote verandering en deden machines hun intrede. Bij bouwen van een huis moest de timmerman het profiel stellen, namelijk het te graven grondwerk afbakenen met palen en latten, waarop hij de maten had gezet. En waaraan de metselaars zich bij het opmetselen van de muren hadden te houden In geen geval mochten zij hiervan afwijken. Tijdens de bouw hanteerde de timmerman voortdurend het schietlood, een met een loden bal verzwaarde draad om de loodrechte stand of de verticale richting te bepalen.
De timmermanswerkplaats, toen nog timmerwinkel genoemd, lag meestal dicht bij de woning of was ondergebracht in een apart aangebouwd gedeelte van het huis., waar ook de voorraad hout lag opgeslagen.Doorgaans had de dorpstimmerman veel hout in voorraad . Hij verwerkte eikenhout, grenen- en vurenhout en de grove en de fijne spar.Beukenhout gebruikte hij minder. Hij zaagde zijn planken met behulp van een knecht op de kraanzaag.
Langs de wanden van de winkel hingen boren, zagen en hamers in verschillende soorten en maten. In het midden van het vertrek stond een werkbank en in de hoek een klein kacheltje, dat niet alleen diende voor wat warmte, maar ook om lijm te koken, waar de timmeman onderdelen van hout mee aan elkaar lijmde. In een andere hoek lagen de krullen en het zaagsel. 

Kakstoel
Zo’n dorpstimmerman ook wel eens ten onrechte boerentimmerman genoemd, maakte praktisch van alles. Naast het ruwe werk: het maken van hooibergen en schuren, maakte hij tafels, kasten, stoelen, karntonnen, kinderstoelen en kinderspeelgoed, zoals het hobbelpaard. Een kinderstoel , beter bekend als “kakstoel”, ontbrak toen in geen enkel jong gezin. Het was een onmisbaar gebruiksvoorwerp, evenals het looprek waar de kleine in leerde lopen. In de kakstoel was op de zitplaats een gat gemaakt waarop een deksel paste, waaronder een pot kon worden geschoven. Je kon een kind onbezorgd in de stoel zetten. Na gebruik werd het gat afgesloten en op de deksel werd een kussentje gelegd.. Verder maakte de timmerman deuren ramen en kozijnen, houten zwengels aan waterpompen, de beschoeiingen daaromheen en....doodskisten. De timmerman was er ook voor reperatie binnen en buitenshuis. Hij werkte van de vroege morgen tot de late avond. Tijd speelde geen rol.
Gewoonlijk werkte de timmerman zoals in alle ambachten in die tijd op jaarrekening. Als een ambachtsman goed en degelijk werk maakte en reputatie genoot was dit de beste reclame. 

---

Heeft u aanvullende informatie bij dit artikel, gelieve contact met ons op te nemen

Verdwenen Soest is mede mogelijk gemaakt door